Przycisk zatrzymania awaryjnego, popularnie nazywany E-Stop lub po prostu „grzybek”, to jeden z kluczowych elementów bezpieczeństwa w maszynach i liniach produkcyjnych. Jego rola jest prosta: natychmiast zatrzymać proces technologiczny w sytuacji zagrożenia zdrowia operatora lub uszkodzenia maszyny.
W tym artykule przyjrzymy się:
- podstawowym wymaganiom i kategoriom zatrzymania awaryjnego,
- sposobowi okablowania E-Stopa,
- różnicom między kategorią zatrzymania 0 i 1,
- przykładom implementacji w układach safety.
Teoria i wymagania normatywne
Normy PN-EN ISO 13850 i PN-EN ISO 13849-1 określają, że każdy E-Stop musi spełniać kilka podstawowych warunków:
- czerwony przycisk grzybkowy z żółtym tłem, łatwo dostępny dla operatora,
- działanie zatrzaskowe – po wciśnięciu przycisk musi pozostać w pozycji awaryjnej do momentu jego odciągnięcia,
- bezzwłoczne zatrzymanie procesu w kategorii 0 lub 1,
- możliwość resetu tylko w bezpiecznych warunkach (dodatkowy przycisk resetu w przypadku kilku E-Stopów).
Kategorie zatrzymania awaryjnego
- Kategoria 0 – natychmiastowe odcięcie zasilania.
Przykład: po wciśnięciu E-Stop styczniki rozłączają obwód mocy, a silnik zatrzymuje się wybiegiem. - Kategoria 1 – kontrolowane zatrzymanie z rampą.
Przykład: po wciśnięciu E-Stop napęd otrzymuje sygnał Quick Stop (np. SS1 w falowniku/serwowzmacniaczu), a dopiero po zadanym czasie odcinane jest zasilanie przez styczniki lub funkcję STO (Safe Torque Off).
Schemat połączeń E-Stop
Typowy obwód E-Stop składa się z:
- przycisku/linki z 1 lub 2 stykami (zwykle z wymuszoną separacją),
- jednego lub dwóch styczników w obwodzie mocy,
- opcjonalnego przycisku reset,
- przekaźnika lub sterownika safety.
Przykład:
Dzięki zastosowaniu dwóch styków i dwóch styczników osiągamy wyższy poziom bezpieczeństwa (SIL3/PL e).
Implementacja w sterowniku Safety
Siemens udostępnia w bibliotece Safety Integrated gotowe bloki funkcyjne, takie jak ESTOP1, które umożliwiają realizację funkcji zatrzymania awaryjnego w kategorii 0 i 1.
Blok ten pozwala między innymi na:
- obsługę pojedynczego lub kilku przycisków E-Stop,
- realizację logiki AND,
- funkcję opóźnionego wyłączenia (dla kategorii 1),
- obsługę resetu i sygnału ACK.
👉 Szczegółowa konfiguracja w TIA Portal, w tym implementacja bloku ESTOP1 i symulacja w PLCSIM, jest dostępna w naszym kursie programowania Safety na PLC Siemens.
Podsumowanie
Przycisk E-Stop to podstawowy, ale niezwykle ważny element systemów bezpieczeństwa. W połączeniu z odpowiednią logiką w sterowniku safety oraz właściwym doborem elementów wykonawczych (styczniki, funkcja STO w napędach), zapewnia on skuteczną ochronę operatorów i maszyn.
W kursie Safety omawiamy także:
- monitorowanie styczników (feedback contacts),
- programowe załączanie napędów,
- oraz integrację układów z wizualizacją HMI.
👉 Dzięki temu możesz przejść od prostego układu z jednym przyciskiem E-Stop do kompletnej aplikacji spełniającej wymagania norm PL i SIL.
O autorze
